Konposatu organiko lurrunkor

Konposatu organiko lurrunkorrak^[1] (KOL) giro-tenperaturan erraz lurruntzen diren konposatu organikoak dira, hau da, 20°C tenperaturan gas (edo aerosol) egoeran dauden karbono konposatu kimikoak. Aire kutsatzaile atmosferiko nagusien artean daude, ingurumenean eta giza osasunean izan ditzaketen aurkako eraginak direla-eta^[2].

KOLek aromen eta lurrinen usaina eragiten dute, baita kutsatzaileena ere. KOLek zeregin garrantzitsua dute animalien eta landareen arteko komunikazioan, adibidez polinizatzaileak erakartzeko edo harraparien aurka babesteko, eta landareen arteko interakzioetan. KOL antropogenikoak legez araututa daude, bereziki barnealdeetan, non kontzentrazioak handiagoak izan daitezkeen. KOL gehienak ez dira oso toxikoak, baina epe luzean eragin kronikoak izan ditzakete osasunean.

KOL siglan konposatu kimiko mota asko sartzen dira; horien artean, hidrokarburo alifatikoak eta aromatikoak, aldehidoak, zetonak, eterrak, azidoak eta alkoholak^[3]. Jatorri natural edo artifiziala (antropogenikoa) izan dezake. Hona hemen konposatu organiko lurrunkorren adibide batzuk:

• Naturalak: isoprenoa, pinenoa eta limonenoa.
• Artifizialak: bentzenoa, toluenoa, nitrobentzenoa.

Beste adibide batzuk dira formaldehidoa, klorobentzenoa, xilenoa, azetona eta tetrakloroetilenoa (edo perkloroetilenoa), azken hau lehorrean garbitzeko industrian erabiltzen den disolbatzaile nagusia.

1. ↑ Ingurumen Hiztegi Entziklopedikoa (2009)
2. ↑ Maite de Blas. (27-102013). Konposatu Organiko Lurrunkorren bidezko kutsadura Bilboko atmosferan. .
3. ↑ Hainbat jardueretan disolbatzaileak erabiltzeak sortzen dituen konposatu organiko lurrunkorren emisioak. Eusko Jaurlaritza 2018.